Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος απηύθυνε ομιλία κατά την έναρξη των εργασιών της Οικολογικής Ημερίδας με θέμα «Το όραμα μιάς οικολογικής Μητροπόλεως για τον 21ο αιώνα: Εκκλησία, Πολιτεία, Φιλοσοφία και Θεολογία», η οποία έλαβε χώρα στο Συνεδριακό Κέντρο Περιφερειακής Ενότητος Κιλκίς, στις 23 Σεπτεμβρίου 2024.
Στην ομιλία του, ο Πατριάρχης υπογράμμισε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο ήταν το πρώτο στον χριστιανικό κόσμο που ανέδειξε τις πνευματικές διαστάσεις του οικολογικού προβλήματος και τη συμβολή της Εκκλησίας στην κατανόησή του. Τόνισε ότι οι πρωτοβουλίες του Πατριαρχείου έχουν συμβάλει στον διάλογο μεταξύ Εκκλησιών και θρησκειών για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, εμπνέοντας ηγέτες, κοινοβούλια και οργανώσεις παγκοσμίως.
Ο Πατριάρχης αναφέρθηκε ιδιαίτερα στην ανάγκη ευαισθητοποίησης των νέων και στη σημασία της κατήχησης για την καλλιέργεια οικολογικού ήθους. Επεσήμανε ότι η εκκλησιαστική κοινότητα έχει την ευθύνη να προωθεί την προστασία της φύσης ως πνευματική υποχρέωση. Προέτρεψε τις τοπικές εκκλησίες να αναλάβουν δράσεις περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης, υπογραμμίζοντας τον ρόλο της ενορίας ως κέντρου τέτοιων πρωτοβουλιών.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης ολοκλήρωσε την ομιλία του επισημαίνοντας ότι η οικολογική κρίση είναι παγκόσμια και απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες από όλους για την προστασία του πλανήτη. Σημείωσε ότι ο πλανήτης μας δεν υπερθερμαίνεται απλώς, αλλά “βράζει”, και κάλεσε σε άμεσες ενέργειες για την αποτροπή της καταστροφής του περιβάλλοντος.
Διαβάστε την ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη:
Ασμένως συμμετέχομεν εις την παρούσαν Οικολογικήν Ημερίδα, με θέμα: «Το όραμα μιάς οικολογικής Μητροπόλεως για τον 21ο αιώνα: Εκκλησία, Πολιτεία, Φιλοσοφία και Θεολογία», εις το σήμερον εγκαινιασθέν πανηγυρικώς Συνεδριακόν Κέντρον της Περιφερειακής Ενότητος Κιλκίς της Περιφερείας Κεντρικής Μακεδονίας. Εν τω προσώπω σας, Εξοχώτατε κύριε Περιφερειάρχα, συγχαίρομεν πάντας τους συντελεστάς της ανεγέρσεως του Συνεδριακού τούτου Κέντρου. Ευχαριστούμεν υμάς, τον κύριον Αντιπεριφερειάρχην Κιλκίς και τα μέλη του Περιφερειακού Συμβουλίου διά την τιμητικήν υποδοχήν. Θερμάς ευχαριστίας εκφράζομεν επίσης διά την ωραίαν προσφώνησιν.
Είναι γνωστόν τοις πάσιν, ότι το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, πρώτον εις τον χριστιανικόν κόσμον, ανέδειξε τας πνευματικάς διαστάσεις του συγχρόνου οικολογικού προβλήματος, ετόνισε την σημασίαν της συμβολής της Εκκλησίας και της θεολογίας της εις την κατανόησιν των αιτίων του και εις την αντιμετώπισίν του και ανέπτυξε ποικίλας δράσεις επικαίρου οικολογικής μαρτυρίας, με στόχον την έμπρακτον αξιοποίησιν των οικοφιλικών αρχών και παραδόσεών της επ’ αγαθώ της κτίσεως.
Αι σχετικαί δράσεις της Μεγάλης Εκκλησίας, αι οποίαι συνεχίζονται ήδη επί τριακονταπενταετίαν, προήγαγον τον διορθόδοξον, τον διαχριστιανικόν και τον διαθρησκειακόν διάλογον διά την δυνατήν συμβολήν της Εκκλησίας και των θρησκειών εις την προστασίαν του φυσικού περιβάλλοντος. Ενέπνευσαν επίσης πολιτικούς ηγέτας, κοινοβούλια, παράγοντας της οικονομικής ζωής, οικολογικά κινήματα, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, οργανώσεις, αναριθμήτους ανθρώπους απανταχού. Ανέδειξαν την αλήθειαν ότι ουδέν όραμα διά το μέλλον έχει αξίαν, εάν δεν αναφέρεται εις την προσδοκίαν ενός κόσμου, ο οποίος θα είναι και θα λειτουργή ως πραγμαιτκός «οίκος» του ανθρώπου.
Αι πρωτοβουλίαι του Οικουμενικού Πατριαρχείου έστρεψαν την Ορθόδοξον Θεολογίαν εις την μελέτην και προβολήν του οικολογικού περιεχομένου της χριστιανικής ανθρωπολογίας και κοσμολογίας, της ευχαριστιακής χρήσεως της δημιουργίας και του Ορθοδόξου ασκητισμού. Η σχετική βιβλιογραφία είναι εκτενεστάτη και αποτελεί σημαντικόν κεφάλαιον της συγχρόνου Ορθοδόξου θεολογίας και της μαρτυρίας της έναντι των μεγάλων προβλημάτων και των παγκοσμίων προκλήσεων της εποχής μας. Κεντρικήν θέσιν εις τον χώρον αυτόν κατέχει το έργον του μακαριστού Μητροπολίτου Περγάμου και Ακαδημαικού Ιωάννου (Ζηζούλα), του πρωτεργάτου της θεολογικής οικολογίας.
Πέραν όλων αυτών, αναφορικώς προς το ειδικόν θέμα της παρούσης Ημερίδος «Το όραμα μιάς οικολογικής Μητροπολέως για τον 21ο αιώνα», υπενθυμίζομεν ότι το Οικουμενικόν Πατριαρχείον έχει επανειλημμένως απευ-θυνθή προς τας Αρχιεπισκοπάς και τας Μητροπόλεις του, τας ενορίας και τας ιεράς μονάς, τας οποίας εκάλεσε να αναπτύξουν οικολογικάς δράσεις και συγκεκριμένας πρακτικάς διά την προστασίαν του φυσικού περιβάλλοντος και διά την ευρυτέραν ευαισθητοποίησιν, πρωτίστως της νέας γενεάς, απέναντι εις την οικολογικήν κρίσιν. Εις το Πατριαρχικόν Μήνυμα επί τη ημέρα προσευχής υπέρ της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος της 1ης Σεπτεμβρίου 2018 είχομεν σημειώσει: «Η Μήτηρ Εκκλησία καλεί τας ανά την οικουμένην Αρχιεπισκοπάς και Μητροπόλεις αυτής, τας ενορίας και τας ιεράς Μονάς, να αναπτύξουν πρωτοβουλίας και συντονισμένας δράσεις, προγράμματα περιβαλλοντικής ευαισθητοποιήσεως, να οργανώσουν συνέδρια και ομιλίας, ώστε οι πιστοί να συνειδητοποιήσουν ότι η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος είναι πνευματική ευθύνη εκάστου εξ ημών. Το φλέγον θέμα της κλιματικής αλλαγής, τα αίτια και αι επιπτώσεις του διά τον πλανήτην και την καθημερινότητα των ανθρώπων αποτελούν ευκαιρίαν διά προσεγγίσεις και συζητήσεις επί τη βάσει των αρχών της θεολογικής οικολογίας και διά συγκεκριμένας πρακτικάς παρεμβάσεις. Είναι ζωτικής σημασίας να δοθή έμφασις εις την δράσιν εις τοπικόν επίπεδον. Η ενορία αποτελεί το κύτταρον της εκκλησιαστικής ζωής, χώρον προσωπικής παρουσίας και μαρτυρίας, επικοινωνίας και συνεργασίας, λειτουργικήν και διακονικήν κοινότητα.
Ιδιαιτέρα μέριμνα πρέπει να επιδειχθή διά την οργάνωσιν της εν Χριστώ διαπαιδαγωγήσεως της νέας γενεάς, ώστε να καλλιεργήται εις αυτήν το οικολογικόν ήθος. Η εκκλησιαστική κατήχησις πρέπει να ενσταλάζη εις την ψυχήν των παιδίων και των νέων τον σεβασμόν προς την ‘καλήν λίαν᾽ πλάσιν, κίνητρα διά δραστηριοποίησιν εις την προστασίαν του περιβάλλοντος και την ελευθεροποιόν αλήθειαν της απλότητος, της λιτότητος και του ασκητικού ήθους, του μετοχικού τρόπου του βίου και της θυσιαστικής αγάπης. Είναι απαραίτητον, οι νέοι να κατανοήσουν την ευθύνην των διά την εφαρμογήν εν τη πράξει των οικολογικών συνεπειών της πίστεώς μας, να γνωρίσουν και να γνωστοποιήσουν την καθοριστικήν συμβολήν του Οικουμενικού Θρόνου εις την υπόθεσιν της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος».
Εν τω αυτώ πνεύματι, εις το αντίστοιχον Πατριαρχικόν Μήνυμα της 1ης Σεπτεμβρίου 2019, εξαίρεται η ανάγκη περαιτέρω δραστηριοποήσεως διά την εφαρμογήν εν τη πράξει των οικολογικών και κοινωνικών συνεπειών της Ορθοδόξου ημών πίστεως. Και πάλιν αναφερόμεθα εις την σημασίαν της κινητοποιήσεως της νέας γενεάς: «Είναι εξόχως σημαντικόν ότι αι καθ’ ημάς αρχιεπισκοπαί και μητροπόλεις, πολλαί ενορίαι και ιεραί μοναί, έχουν αναπτύξει οικολογικάς πρωτοβουλίας και πρακτικάς διά την προστασίαν του περιβάλλοντος, και ποικίλα προγράμματα περιβαλλοντικής αγωγής. Πρέπει να δοθή ιδιαιτέρα έμφασις εις την εν Χριστώ διαπαιδαγώγησιν των νέων, ώστε αύτη να λειτουργή ως χώρος καλλιεργείας και αναπτύξεως οικολογικού ήθους και αλληλεγγύης. Η παιδική και η εφηβική ηλικία αποτελούν ιδιαιτέρως ευνοικάς περιόδους της ζωής του ανθρώπου δι’ οικολογικήν και κοινωνικήν ευαισθητοποίησιν».
Ο δυναμισμός και ο ενθουσιασμός των νέων, η ροπή και η προθυμία προς δράσιν, εμπλουτίζονται διά της συμμετοχής των εις την λειτουργικήν ζωήν, εις την οποίαν καταφάσκεται η δημιουργία, η κτίσις βιούται ως θεία δωρεά και ο άνθρωπος καλείται να λειτουργή ως οικονόμος, φύλαξ και «ιερεύς» αυτής, προσάγων αυτήν ευχαριστιακώς και δοξολογικώς εις τον Δημιουργόν. Παρά τα περί του αντιθέτου θρυλούμενα, τα δήθεν επιστημονικώς τεκμηριωμένα δεδομένα, η νεότης είναι περίοδος της ανθρωπίνης ζωής με πολλάς μεταφυσικάς αναζητήσεις και πολλήν ελπίδα δι’ ένα καλύτερον κόσμον. Έχει μάλιστα λεχθή ότι αποτελεί μίαν ιδιαιτέρως «θρησκευτικήν» φάσιν της ζωής μας. Επί της βάσεως αυτής, είπομεν προ τριών περίπου εβδομάδων εις την Σύναξιν της Ιεραρχίας του Θρόνου (1-3 Σεπτεμβρίου 2024), ενώπιον 160 περίπου Αρχιερέων, τα εξής περί της νεότητος: «Έχομεν την πεποίθησιν, επιβεβαιουμένην συνεχώς διά των συζητήσεών μας με νέους και νέας ότι, εφ’ όσον η νεολαία προσεγγισθή με αγάπην, κατανόησιν και πνεύμα αλληλεγγύης, όχι μόνον ανταποκρίνεται, αλλά αποκαλύπτει δημιουργικάς δυνάμεις εντυπωσιακάς, τας οποίας θαυμάζομεν… …Η Μετριότης ημών εντυπωσιάζεται συχνάκις από το γεγονός ότι οι νέοι και αι νέαι μας διδάσκουν με τας ευαισθησίας των, με τας ιδέας και τας δράσεις των, με το φωτεινόν παράδειγμά των. Διαπιστούμεν καθημερινώς ότι επιδεικνύουν μεγαλύτερον ενδιαφέρον από τους ενήλικας διά την προστασίαν του φυσικού περιβάλλοντος και διά τα κοινωνικά προβλήματα. Η συνάντησις με τους νέους μας επιφυλάσσει πάντοτε χαράν και εκπλήξεις».
Εκλεκτοί παρόντες,
Πέραν πάσης αμφιβολίας, το φυσικόν περιβάλλον απειλείται σήμερον, όσον ποτέ άλλοτε εις την ιστορικήν πορείαν της ανθρωπότητος. Η οικολογική κρίσις έχει παγκοσμίους διαστάσεις, δεν γνωρίζει σύνορα, έχει αρνητικάς επιπτώσεις εις την πανίδα και την χλωρίδα, εις την ατμόσφαιραν και τας θαλάσσας, εις τους ζώντας και τας επερχομένας γενεάς των ανθρώπων, αι δε κοινωνικαί συνέπειαί της είναι ανυπολόγιστοι. Η κλιματική κρίσις αποτελεί το αποκορύφωμα του συγχρόνου οικολογικού προβλήματος και είναι ήδη απτή και επώδυνος πραγματικότης. «Ο πλανήτης μας πλέον δεν υπερθερμαίνεται, βράζει, κοχλάζει», σημειώνει ο Γενικός Γραμματεύς του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Το πολυδιάστατον οικολογικόν πρόβλημα της εποχής μας είναι γέννημα της κρίσεως της ελευθερίας του ανθρώπου, του πολιτισμού του, της πολιτικής, της οικονομίας, της επιστήμης, της φιλοσοφίας, της ηθικής και της θρησκείας του. Πάντες εις πολλά πταίομεν. Η αλματώδης ανάπτυξις της επιστήμης και της τεχνολογίας, παρά τα μοναδικά ευεργετήματά της διά την ζωήν μας, ετροφοδότησε την έπαρσιν του ανθρώπου έναντι της φύσεως, την αντικειμενοποίησιν και την χειραγώγησίν της. Δεν είναι όμως δυνατόν η φιλοσοφία να ασκή κριτικήν κατά του τεχνολογικού πολιτισμού και συγχρόνως να αποσιωπά την ιδικήν της ιδεολογικήν συμμετοχήν εις την μετατροπήν του ανθρώπου εις «maître et possesseur de la nature», εις κύριον και κάτοχον της φύσεως. Ο δε Χριστιανισμός δεν καθιέρωσε μεν «ένα δυισμό ανθρώπου και φύσης… ούτε επέμενε πως το θέλημα του Θεού είναι να εκμεταλλεύεται ο άνθρωπος τη φύση, για να εξυπηρετεί τους δικούς του σκοπούς», όπως ήθελεν ο Lynn White[1], ηυνόησεν όμως, εις την δυτικήν θεολογικήν παράδοσιν, την μετατροπήν του «υγιούς ανθρωποκεντρισμού», του τεθεμελιωμένου εις την δημιουργίαν του ανθρώπου κατ’ εικόνα Θεού και καθ’ ομοίωσιν Αυτώ, εις ανθρωπομονιστικάς τάσεις και εις τον ατομοκεντρισμόν, ο οποίος, όπως γράφει ο Μητροπολίτης Περγάμου, βρίσκεται «στη ρίζα της οικολογικής κρίσης»[2]. Εις άλλην συνάφειαν ο Περγάμου σημειώνει: «Ο ανθρωποκεν-τρισμός δεν είναι ανθρωπομονισμός. Μόνον σε περίπτωση που το πρώτο μετατρέπεται στο δεύτερο έχομεν κάτι αρνητικό… Η οικολογική κρίση δεν είναι αποτέλεσμα του ανθρωποκεν-τρισμού, αλλά οφείλεται σε ανθρωπομονιστικές τάσεις και στη συμπεριφορά του ανθρώπου»[3].
Όπως έχει γραφή, ο σύγχρονος αυτοχειροτόνητος «ανθρωποθεός», ο οποίος απειλεί σήμερον την ιδίαν την επιβίωσίν του, «μπορεί ίσως να αυτοαποκαλείται homo erectus, σίγουρα όμως δεν είναι homo sapiens»[4]. Ο homo antisapiens της εποχής μας γνωρίζει, αλλά συνεχίζει να δρα ως να μη εγνώριζεν. Ο Lynn White σχολιάζει: «Παρά τον Κοπέρνικο, όλο το σύμπαν κινείται γύρω από τον μικρό μας πλανήτη. Παρά τον Δαρβίνο, δεν είμαστε, μέσα στις καρδιές μας, μέρος της φυσικής διαδικασίας. Είμαστε ανώτεροι από τη φύση, την περιφρονούμε, είμαστε έτοιμοι να τη χρησιμοποιήσουμε για να ικανοποιήσουμε ακόμη και το πιο σημαντικό καπρίτσιο μας»[5].
Φωτό: Νίκος Παπαχρήστου
