Του π. Ηλία Μάκου
Τελέστηκε, την Κυριακή 4 Αυγούστου 2024, από το δήμο Πρέβεζας και την Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας το καθιερωμένο μνημόσυνο στην ιερά Μονή του Αγίου Δημητρίου, στην Καμαρίνα Ζαλόγγου, κάτω από τον ιστορικό βράχο, όπου οι ηρωίδες Σουλιώτισσες θυσιάστηκαν με τα παιδιά τους στα χέρια, για να μην υποδουλωθούν στον τύραννο και έμειναν ως αιώνιο σύμβολο αυτοθυσίας.
Ο εκπαιδευτικός Κοσμάς Κοψάρης στον επιμνημόσυνο λόγο του περιέγραψε τη δραματικότητα εκείνων των στιγμών, αλλά και τη σπουδαιότητα του γεγονότος διαχρονικά, καθώς φανερώνει την αποφασιστικότητα των Σουλιωτισσών να μη…χαρίσουν τη λευτεριά τους.
Ο Χορός του Ζαλόγγου αποτελεί ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό ιστορικό και λαογραφικό περιστατικό που συνέβη 18 χρόνια πριν την Ελληνική Επανάσταση του 1821, περί το τέλος του Δεκεμβρίου του 1803 στην κορυφή του όρους Ζάλογγο, εξ ου και η ονομασία του. Κατέληξε «εν χορώ» σε μια ομαδική αυτοθυσία ορεσίβιων γυναικών της περιοχής Σουλίου, όπως μαρτυρούν Έλληνες και ξένοι ιστορικοί της περιόδου εκείνης. Οι φήμες του συγκινητικού αυτού γεγονότος κάλυψαν πολύ γρήγορα όχι μόνο τον τουρκοκρατούμενο ελλαδικό χώρο, αλλά ήταν αυτές που κυριαρχούσαν στις ειδήσεις των Φιλελλήνων στην Ευρώπη, κατά την έναρξη της ελληνικής επανάστασης, λαμβάνοντας μάλιστα ιδιαίτερες συγκινησιακές φορτίσεις και διαστάσεις θαυμασμού, εξιδανικεύοντάς το. Το γεγονός αυτό ανάγεται στις μάχες που έδωσαν τα εκστρατευτικά σώματα του Αλή Πασά όταν αποφάσισε να καταστείλει τους Σουλιώτες που «λυμαίνονταν» περιοχές του Πασαληκίου των Ιωαννίνων. Κατά τις τελευταίες εκείνες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, τέταρτες κατά σειρά, όταν περικυκλώθηκαν κάποια εναπομείναντα εκεί γυναικόπαιδα των Σουλιωτών, που είχαν καταφύγει στο υφιστάμενο ομώνυμο μοναστήρι, Μονή του Ζαλόγγου, που προκειμένου να μην υποστούν την αιχμαλωσία και άλλους εξευτελισμούς, αποφάσισαν να ριφθούν σε παρακείμενο γκρεμό, (φαράγγι), όπως και έπραξαν χορεύοντας και ρίχνοντας προηγουμένως τα βρέφη που κρατούσαν στην αγκαλιά τους. Βέβαια έχουν διατυπωθεί και αντίθετες, αναθεωρητικές απόψεις, που δεν είναι ιστορικά ισχυρές και οι οποίες χαρακτηρίζουν «μυθοποιημένη» εικόνα το χορό του Ζαλόγγου, που αποτυπώνεται στις σχολικές εορτές. Παραδέχονται ότι «υπήρξε ένα γεγονός σύγκρουσης στο σημείο, μία ομάδα ανθρώπων, που έπεσε από τα βράχια για να γλιτώσει την αιχμαλωσία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είχαμε μία εικόνα γυναικών να τραγουδούν: Στη στεριά δε ζει το ψάρι… και μετά από κάθε κύκλο κάθε μία να πέφτουν στο γκρεμό». Και προσθέτουν: «Αυτή η μυθοποιημένη εικόνα, την οποία πλέον ως Έθνος δεν την έχουμε ανάγκη, ωστόσο είναι εξαιρετική ως παράδειγμα για να λειτουργεί ως ύμνος στην ελευθερία και το ανυπότακτο πνεύμα, ενώ το τραγούδι έχει εντοπιστεί πως γράφτηκε μεταγενέστερα». Η γενναία πράξη την ηρωικών Σουλιωτισσών, που δεν είναι μύθευμα, αλλά ιστορική πραγματικότητα, είναι διαχρονικό στοιχείο της Ελληνικής ιστορίας και του αγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία, ένας αγώνας, που δεν σταματάει ποτέ… Και αναδείχθηκε μέσα από αυτή ο ιδανικός κόσμος του ηρωικού ήθους, της ομορφιάς, της αρετής και της θερμουργού πνοής της λευτεριάς, που αντιπροσώπευαν οι Σουλιώτες. Πιστές στις γεννήτριες ρίζες της Ελληνικής κληρονομιάς οι σουλιώτικες γενιές πειθαρχούσαν στο νόμο του καθήκοντος, με τρόπο που η κάθε σουλιώτικη περπατησιά ύψωνε και ένα αληθινό μνημείο γενναιότητας και ηρωισμού. Από τη θυσία των Σουλιωτισσών στο Βράχο του Ζαλόγγου αποπνέεται η αγάπη στην υψηλή έννοια της Πατρίδας. Στις ψυχές των κατοίκων του Σουλίου, ενός τόπου με λίγο χώμα, λίγα ξερά χορτάρια και μια αλυσίδα βουνά, ήταν ξύπνιο το αίσθημα της αλύγιστης δύναμης, κάτι, που εκφράστηκε και στο Ζάλογγο.
