Εορτές λέγονται οι ήμερες οι οποίες καθορίστηκαν από την Εκκλησία για ανάμνησηγεγονότων της ζωής τουΚυρίου, της Παναγίας, της ζωής της Εκκλησίας και των Αγίων της.
Οι Χριστιανικές εορτέςέχουν θρησκευτική, κοινωνική και ανθρωπολογική σημασία.Θρησκευτική, διότι αποτελούν ευκαιρία λατρείας του Θεού, μελέτης του θείου λόγου, καισυμμετοχήςσταΜυστήρια. Κοινωνική, διότι με τις συνάξεις αυτές των πιστών καλλιεργείται καισυνειδητοποιείται η έννοια της ισότητας και ενότητας τους, ενώ με τη διακοπή των καθημερινών έργων (Κυριακές και γιορτές, ο πιστός δε δουλεύει ούτε σε εργόχειρο), παρέχεται η ευκαιρία προςάσκηση έργων αγάπης και φιλανθρωπίας. Ανθρωπολογική τέλος σημασία έχουν, διότι παρέχουν στον άνθρωπο ανάπαυση σωματική και τόνωση ψυχική· τον αποσπούν από τα γήινα και του θυμίζουν τα ουράνια. Τη σημασία αυτή φανερώνει και ο λόγος του Κυρίου: «το Σάββατον δια τον άνθρωπον εγένετο» (Μάρ . β’, 27).
Το Εκκλησιαστικό έτος που αρχίζει την 1η Σεπτεμβρίου, περιλαμβάνει όχι μόνο ακίνητες εορτές, όπως π.χ. του Αγίου Δημητρίου (την 26η Οκτωβρίου), των Χριστουγέννων (την25η Δεκεμβρίου), του Μ. Βασιλείου (την 1η Ιανουαρίου), της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (τη 15η Αυγούστου) κ.λπ ., αλλά και κινητές που εορτάζονται κάθε χρόνο σε διαφορετικές ημερομηνίες.
Αυτό γίνεται διότι εξαρτώνται από το Άγιο Πάσχα το οποίο, βάσει της Α’ ΟικουμενικήςΣυνοδού, εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας (21 Μαρτίου). Και επειδή αυτή η πανσέληνος δεν είναι σταθερή, το ΠΑΣΧΑ είναι κινητό και μαζί με αυτό είναι κινητές και όλες οι εορτές, που εξαρτώνται από αυτο. Οι εορτές αυτές έχουν μεταβλητή την ημερομηνία κατά την οποία επιτελούνται και σταθερή την ήμερα της εβδομάδας. Οι ακίνητες εορτές έχουν σταθερή την ημερομηνία και μεταβλητή την ήμερα της εβδομάδας. Οι κινητές εορτές απαρτίζουν δύο κύκλους, του Τριωδίου πριν το Πάσχα και του Πεντηκοσταρίου μετά το Πάσχα.
1. Βάσει λοιπόν αυτών που καθόρισε η Α’ Οικουμενική Σύνοδος, η συντομότερη πανσέληνος της εαρινής Ισημερίας είναι να συμπέσει με αυτή, δηλ. την 21η Μαρτίου και η συντομότερη πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο είναι να συμπέσει με την επόμενη ήμερα, δηλ.την 22η Μαρτίου. Επομένως το ΠΑΣΧΑ, κανονικά, μπορεί να εορτάζεται το νωρίτερο την 22η Μαρτίου, όπως το εορτάζουν οι παλαιοημερολογίτες, ενώ εμείς με το νέο ημερολόγιο,μεταφερόμενοι 13 ήμερες μπροστά, την 4η Απριλίου , όπως αυτό θα συμβεί το έτος 2010. Κατ’ανάλογο τρόπο υπολογίζοντας, το αργότερο ΠΑΣΧΑ που μπορεί να εορτασθεί (αργότερη πανσέληνος, αργότερη Κυριακή, συν 13 ήμερες) είναι η 8η Μαΐου, όπως αυτό θα συμβεί το έτος 2078 (βλέπε πίνακα Πασχαλίων σελ. 382).
Αναλόγως με το αντικείμενο τους οι εορτές διαιρούνται σε Δεσποτικές, που αναφέρονται στον Κύριο, σε Θεομητορικές, που αναφέρονται στη Θεοτόκο, του Τιμίου Σταυρού και των Αγίων. Οι τελευταίες διαιρούνται σε εορτές του
Προδρόμου, των Απόστολων, των Μαρτύρων, των Οσίων, των Ιεραρχών, των Προφητών κ.λπ.
Οι Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές δεν εορτάζονται μία ήμερα, αλλά περισσότερες. Προηγούνται τα προεόρτια, ήμερες δηλ. κατά τις οποίες με κατάλληλη υμνογραφία η Εκκλησία προετοιμάζει τους πιστούς για την «υποδοχή» της εορτής και ακολουθούν τα μεθέορτα, ήμερες δηλ. κατά τις οποίες συνεχίζεται η εορτή. Την τελευταία μεθέορτον ήμερα γίνεται η απόδοση της εορτής, η οποία είναι κατά κάποιο τρόπο επανάληψη αυτής. Ο αριθμός των προεόρτιων και των μεθεόρτιων ήμερων δεν είναι ίδιος σε όλες τις εορτές.
α. Δεσποτικές Εορτές
(1) Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου (25 Μαρτίου ακίνητη εορτή).
(2) Η Γέννηση του Χριστού (25 Δεκεμβρίου ακίνητη),
(3) Ή Υπαπαντή του Χριστού (2 Φεβρουαρίου ακίνητη),
(4) ΤαΆγια Θεοφάνια (6 Ιανουαρίου ακίνητη),
(5) Η Σοφία τουΘεού (Τη Μεσοπεντηκοστη κινητή),
(6) Η Μεταμόρφωση του Χριστού (6 Αυγούστου ακίνητη),
(7) Η ανάσταση του Λαζάρου (κινητή),
(😎 Η είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυματων Βαΐων (κινητή) ,
(9) Τα πάθη και ο Σταυρός του Χριστού(κινητή),
(10) Η Ανάσταση του Χριστού (κινητή),
(11) Η Ανάληψη (κινητή 40 ήμερες μετάτο Πάσχα),
(12) Η Πεντηκοστή (κινητή 50 ήμερες μετά το Πάσχα),
Ως Δεσποτικές εορτές θεωρούνται και οι εορτές του Τιμίου Σταυρού. Στο εορτολόγιο τηςΟρθόδοξης Εκκλησίας περιλαμβάνονται πέντε τέτοιες εορτές:
(1) Της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού που έγινε το έτος ανευρέσεώς του από την Αγία Ελένη,το 326,
(2) Της Υψώσεως του ιδίου Τιμίου Σταυρού που ξανά έγινε, όταν ο αυτοκράτορας Ηράκλειος,αφού κατατρόπωσε τους Πέρσες (οι οποίοι ενωρίτερα τον είχαν αρπάξει), τον επανέφερε στα Ιεροσόλυμα, το 628,
Και οι δύο αυτές Υψώσεις εορτάζονται τη 14η Σεπτεμβρίου,
(3) Της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού που εορτάζεται κανονικά την 6η Μαρτίου, αλλά μετατίθεται, λόγω συμπτώσεως με τη Μεγ. Τεσσαρακοστή, την Γ’ Κυριακή των Νηστειών, της Σταυροπροσκυνήσεως.
(4) Της αναμνήσεως του εν ουρανώ φανέντος σημείου του Τιμίου Σταυρού στην Ιερουσαλήμ κατά την Πεντηκοστή του έτους 351, ώρα 9η πρωινή. Εορτάζεται 7 Μαΐου.
(5) Της προόδου του Τιμίου Σταυρού (δηλ. της περιφοράς του στους Ι. Ναούς της Πόλεως και προσκυνήσεώς του), που εορτάζονταν στην Κωνσταντινούπολη από 1-13 Αυγούστου.
β. Θεομητορικές Εορτές
(1) Το Γενέθλιον της Θεοτόκου, την 8η Σεπτεμβρίου.
(2) Τα Εισόδια της Θεοτόκου, την 21η Νοέμβριου.
(3) Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, την 25η Μαρτίου.
(4) Η Υπαπαντή του Χριστού, τη 2η Φεβρουαρίου.
(5) Η Κοίμηση της Θεοτόκου, τη 15η Αυγούστου.
(6) Η Σύλληψη της Αγίας Άννης (συνέλαβε τη Θεοτόκο), την 9η Δεκεμβρίου.
(7) Της Σκέπης της Θεοτόκου, την 1η Οκτωβρίου, η οποία από το έτος 1952 μετατέθηκε και εορτάζεται με την Εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου. Η εορτή αυτή ορίστηκε σ’ ανάμνηση της εμφανίσεως της Θεοτόκου σε δράμα στο
Ναό των Βλαχερνών επί Λέοντος του Σοφού (886-911) στον Όσιο Ανδρέα, τον δια Χριστόν Σαλόν και το μαθητή του Επιφάνιο.
Μικρότερης σημασίας είναι οι εορτές των αμφίων της Θεοτόκου:
(😎 Κατάθεση της τιμίας Εσθήτος της Θεοτόκου στο Ναό των Βλαχερνών το έτος 473, την 2η Ιουλίου.
(9) Κατάθεση της τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου στον Ιερό Ναό των Χαλκοπρατείων το 530, την 31η Αυγούστου.
γ. Εορτές των Αγίων
Βλέπε στο«οι Άγιοι της Εκκλησίας» στη σελ. 341.
δ. Εβδομαδιαίος κύκλος εορτών
Έκτος από τον ετήσιο κύκλο των χριστιανικών εορτών που περιλαμβάνει τις κινητές και ακίνητες εορτές, υπάρχει και ο Εβδομαδιαίος κύκλος, δηλαδή εορτές στις οποίες τιμούνται διάφορα πρόσωπα την ίδια ήμερα κάθε εβδομάδα. Ο κύκλος αυτός αντικατάστησε τον όμοιο της Παλαιάς Διαθήκης αντί όμως της εβδομαδιαίας εορτής του Σαββάτου καθιερώθηκε η Κυριακή ως ήμερα κατ’ εξοχήν αφιερωμένη στον Κύριο, Έτσι έχουμε:
(1) Την Κυριακή, αφιερωμένη στην Ανάσταση. Είναι το εβδομαδιαίο Πάσχα. Αποβραδίς ετοιμαζόμαστε, σαν τις Μυροφόρες, για το μέγα γεγονός της Κυριακής, της συμμετοχής μας στη θεία Κοινωνία:
(2) Τη Δευτέρα, αφιερωμένη στους Αγίους Αγγέλους.
Ζητάμε τη βοήθειά τους, για να ζούμε και εμείς κατά το πνεύμα της Αγγελικής Λατρείας.
(3) Την Τρίτη, αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ο Ιωάννης μας δείχνει τον Αμνό τουΘεού, με τον οποίο θα ενωθούμε την ερχόμενη Κυριακή.
(4) Την Τετάρτη, αφιερωμένη στο Πάθος του Κυρίου (συμφωνία Αρχιερέων – Ιούδα) και στη Θεοτόκο, που δάνεισε σάρκα στον Λόγο και μας έδωσε τη δυνατότητα της κοινωνίας του Σώματος και του Αίματος του Χριστού.
(5) Την Πέμπτη, αφιερωμένη στους Αποστόλους και Ιεράρχες και Ιδιαιτέρως στον Άγιο Νικόλαο, μιμητή του καλού Ποιμένα. Αυτοί είναι οι φίλοι του Αρνίου που μας προσκαλούν να λάβουμε μέρος στη μυστική πανδαισία του Δείπνου Του.
(6) ΤηνΠαρασκευή, αφιερωμένη στο σωτήριο πάθος και το φρικτό θάνατο του Κυρίου μας,στον οποίο συμμετέχουμε και εμείς με το βάπτισμα και τη Θ. Ευχαριστία.
(7) Το Σάββατο, τέλος αφιερωμένο στους Μάρτυρες και στους κεκοιμημένους από τους οποίους ο θάνατος δε μας χωρίζει οριστικά, αφού κατά τη Θεία Ευχαριστία έχουμε γίνει όλοι ένα σώμα.Είναι ήμερα των μνημόσυνων.
Τα θέματα αυτά επηρεάζουν την υμνογραφία κάθε ημέρας, όσες φορές δεν εορτάζεται κάποια μεγάλη εορτή, όποτε γίνεται χρήση της Παρακλητικής, στην οποία περιέχονται τροπάρια του εβδομαδιαίου εορταστικού κύκλου.
Τέλος έχομε και τις Ακολουθίες του νυχθημέρου.
Πηγή: Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Πολιούχου Περάματος – Αττικής