Τον κατηχητήριο λόγο του για την έναρξη της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής εξέδωσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος κάνοντας αναφορές στον πολύπαθο Ουκρανικό λαό και εκφράζοντας την αμέριστη συμπαράστασή του στα δεινά που αντιμετωπίζουν.
Ειδικότερα ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος αναφέρει χαρακτηριστικά “τον δικό του βαρύ Σταυρό σηκώνει αυτές τις μέρες ο ευσεβής Ουκρανικός λαός, υφιστάμενος τα ανείπωτα δεινά ενός παραλόγου επιθετικού πολέμου, ο οποίος σκορπά τον πόνο και τον θάνατο. Συμπάσχοντες μετά των δοκιμαζομένων αδελφών και τέκνων ημών, εντείνουμε τις δεήσεις μας προς τον Κύριο του ελέους και Θεό της ειρήνης υπέρ αμέσου καταπαύσεως του πυρός και επικρατήσεως της δικαιοσύνης και της ειρήνης, οι οποίες είναι πρόγευση της πεπληρωμένης χαράς της Βασιλείας του Θεού”.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης όσον αφορά την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή τονίζει “τίποτα στην ζωή των πιστών δεν είναι αποσπασματικό και αυτοσκοπός. Η εν Χριστώ ζωή είναι ολιστική και αδιαίρετη. Μετάνοια, ταπεινοφροσύνη, προσευχή, νηστεία, έργα ευποιίας, είναι αλληλένδετα και προσανατολίζουν τον πιστό στην Ευχαριστία της Εκκλησίας, το εσχατολογικό μυστήριο της Βασιλείας”, ενώ στη συνέχεια αναφέρει “η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι πρόσκληση να ανακαλύψουμε την Εκκλησία ως τόπο και τρόπο αγιασμού και αγιότητας, ως πρόγευση και εικόνα της εκπάγλου φωτοχυσίας, της πληρότητας ζωής και της πεπληρωμένης χαράς της εσχατολογικής Βασιλείας”.
Παρατίθεται ο κατηχητήριος λόγος του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου
Τιμιώτατοι αδελφοί και προσφιλέστατα τέκνα εν Κυρίω,
Δοξάζομεν τον εν Τριάδι Θεόν, τον αγαγόντα ημάς εν Εκκλησία και πάλιν εις την πάνσεπτον και ευλογημένην περίοδον της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, εις το στάδιον της σωματικής και πνευματικής γυμνασίας και των ασκητικών αγώνων, διά να προετοιμασθώμεν χριστοπρεπώς και να πορευθώμεν εν ταπεινώσει προς την Αγίαν και Μεγάλην Εβδομάδα και την ζωηφόρον Ανάστασιν του Κυρίου.
Η άσκησις δεν είναι, βεβαίως, χαρακτηριστικόν μόνον της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ούτε μόνον υπόθεσις και καθήκον των μοναστών, ούτε αποτέλεσμα έξωθεν επιρροών επί του χριστιανικού ήθους, παρείσακτον δηλαδή στοιχείον εις την ευσέβειάν μας. Ο ασκητισμός ανήκει εις τον πυρήνα της χριστιανικής υπάρξεως και της ζωής της Εκκλησίας. Αποτελεί κλήσιν του Χριστού προς τους πιστούς και μαρτυρίαν της σωστικής παρουσίας Του εις την ζωήν μας. Δεν απευθυνόμεθα οι πιστοί εις ένα Θεόν απρόσωπον και απρόσιτον, αλλά εις τον σαρκωθέντα Λόγον, τον αποκαλύψαντα την αγάπην του Θεού και Πατρός και την κοινωνίαν του Αγίου Πνεύματος, το πλήρωμα της χάριτος και της ελευθερίας. Εν τη εννοία ταύτη, η πλήρης θείων ευλογιών και ιδιαιτέρων βαθέων βιωμάτων Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, παραμένει δυναμική έκφρασις και αποκάλυψις του πλούτου και της αληθείας συνόλου της εκκλησιαστικής ζωής.
Τίποτε εις την ζωήν των πιστών δεν είναι αποσπασματικόν και αυτοσκοπός. Η εν Χριστώ ζωή είναι ολιστική και αδιαίρετος. Μετάνοια, ταπεινοφροσύνη, προσευχή, νηστεία, έργα ευποιίας, είναι αλληλένδυτα και προσανατολίζουν τον πιστόν εις την Ευχαριστίαν της Εκκλησίας, το εσχατολογικόν μυστήριον της Βασιλείας. Οι ασκητικοί αγώνες είναι η αρχή, η «στενή πύλη», η οποία μας οδηγεί εις τα Άγια των Αγίων. Δεν υπάρχει εις την Παράδοσίν μας «άσκησις διά την άσκησιν». Ο ασκητισμός είναι πάντοτε πορεία, και ολοκληρώνεται όταν εκκλησιαστικοποιηθή, όταν μας οδηγήση εις την κοινωνίαν των Αχράντων Μυστηρίων, διά της οποίας ενσωματωνόμεθα εις την κίνησιν της Εκκλησίας προς τα Έσχατα. Υπενθυμίζομεν το παράδειγμα της τιμωμένης κατά την Ε’ Κυριακήν των Νηστειών Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, η οποία, μετά από τεσσαράκοντα έτη σκληράς ασκήσεως και αδιαλείπτου προσευχής, επεδίωξε την μετάληψιν του Σώματος και του Αίματος του Χριστού εκ των χειρών του Αγίου Ζωσιμά, εν επιγνώσει ότι η Θεία Κοινωνία είναι η πηγή της ζωής και φάρμακον αθανασίας. Και η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κρήτη, 2016), η οποία απεκάλεσε την νηστείαν «μέγα πνευματικόν αγώνισμα» και «την κατ’ εξοχήν έκφρασιν του ασκητικού ιδεώδους της Ορθοδοξίας», τονίζει ότι «η αληθής νηστεία αναφέρεται εις την καθ’ όλου εν Χριστώ ζωήν των πιστών και κορυφούται διά της συμμετοχής αυτών εις την θείαν λατρείαν και ιδία εις το μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας» (Η σπουδαιότης της νηστείας και η τήρησις αυτής σήμερον, § 1 και 3).
Δεν νοείται Ορθόδοξος πνευματικότης άνευ μετοχής εις την Θείαν Ευχαριστίαν, διά της οποίας οι πιστοί καθιστάμεθα εν σώμα, κοινωνία προσώπων, κοινότης ζωής, μέτοχοι της «κοινής σωτηρίας» εν τω Σωτήρι Χριστώ, ο οποίος είναι «κοινόν αγαθόν». Ούτω η νηστεία είναι υποταγή και υπακοή εις τον κανόνα της Εκκλησίας, κοινοτική εμπειρία. Η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι πρόσκλησις να ανακαλύψωμεν την Εκκλησίαν ως τόπον και τρόπον αγιασμού και αγιότητος, ως πρόγευσιν και εικόνα της εκπάγλου φωτοχυσίας, της πληρότητος ζωής και της πεπληρωμένης χαράς της εσχατολογικής Βασιλείας. Βιωματικώς και θεολογικώς είναι αδύνατον να κατανοήσωμεν το πνεύμα της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, εάν δεν την θεωρήσωμεν ως πορείαν προς το Πάσχα. Καθ᾽όλην την περίοδον της νηστείας διασώζεται μία «πασχαλινή αντίληψις» διά την ζωήν. Ο σκυθρωπός ασκητισμός είναι κακή αλλοίωσις του χριστιανικού βιώματος, λήθη της ελθούσης χάριτος και της ερχομένης Βασιλείας, ζωή «σαν να μην ήλθε ποτέ ο Χριστός», χωρίς την προσδοκία της «αναστάσεως των νεκρών» και της «ζωής του μέλλοντος αιώνος».
Αυτό το πνεύμα ενεσάρκωνεν η προ του Πάσχα νηστεία και εις την αρχαίαν Εκκλησίαν, ως καιρός προετοιμασίας των κατηχουμένων διά το Άγιον Βάπτισμα κατά την Θείαν Λειτουργίαν της Αναστάσεως. Και όταν, αργότερα, ο κατηχητικός χαρακτήρ της περιόδου της νηστείας αυτής αντικατεστάθη από το ήθος της μετανοίας, διεσώθη και παραμένει ως υπαρξιακόν υπόβαθρον η βίωσις της «μετανοίας» ως «δευτέρου βαπτίσματος», το οποίον μας οδηγεί εκ νέου εις την πασχάλιον ευχαριστιακήν πληρότητα της εκκλησιαστικής ζωής, εις τον οίκον του Πατρός, εις την κοινωνίαν του Αγίου Πνεύματος. Και εδώ η «άρσις του σταυρού» αποτελεί οδόν προς την ανεκλάλητον χαράν της Αναστάσεως.
Τον ιδικόν του βαρύν Σταυρόν αίρει κατά τας ημέρας αυτάς ο ευσεβής Ουκρανικός λαός, υφιστάμενος τα ανείπωτα δεινά ενός απροκλήτου και παραλόγου επιθετικού πολέμου, ο οποίος σκορπά τον πόνον και τον θάνατον. Συμπάσχοντες μετά των δοκιμαζομένων αδελφών και τέκνων ημών, εντείνομεν τας δεήσεις μας προς τον Κύριον του ελέους και Θεόν της ειρήνης υπέρ αμέσου καταπαύσεως του πυρός και επικρατήσεως της δικαιοσύνης και της ειρήνης, αι οποίαι είναι πρόγευσις της πεπληρωμένης χαράς της Βασιλείας του Θεού.
Αυτήν την σωτηριώδη αλήθειαν της Ορθοδόξου πίστεως, ευσεβείας και πνευματικότητος προβάλλει και το γεγονός του καθαγιασμού του Αγίου Μύρου, το οποίον, χάριτι Θεού, θα τελέσωμεν εφέτος την Μεγάλην Εβδομάδα εις το καθ’ ημάς Ιερόν Κέντρον. Το ευλογημένον «θεουργικότατον» έλαιον αυτής της «Ευχαριστίας του Μύρου» μεταδίδει διά του Μυστηρίου του Χρίσματος τας ποικίλας δωρεάς και τα πολυειδή χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος εις τον νεοφώτιστον «ουρανοπολίτην», προς κραταίωσιν αυτού εις το μετέχειν εις την ζωήν της Εκκλησίας με απαρχήν την κοινωνίαν των Αχράντων Μυστηρίων, και εις ένθεον παρουσίαν και μαρτυρίαν περί της δωρεάς της χάριτος και της εν ημίν ελπίδος εν τω κόσμω. Ο χαρακτήρ του Αγίου Πνεύματος ως «δυνάμεως κοινωνίας» αναδεικνύεται και εις τον τρόπον παρασκευής του Αγίου Μύρου διά της εψήσεως συστατικών, προσφερομένων υπό των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών, αλλά και εις τον τόπον και τον χρόνον ευλογίας του εντός της ευχαριστιακής Συνάξεως, αμέσως μετά τον καθαγιασμόν των Τιμίων Δώρων, εξ ίσου δε και εις τας άλλας εκκλησιαστικάς χρήσεις του Αγίου Μύρου, ως η χρίσις προσερχομένων εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν ετεροδόξων και πεπτωκότων, εις τα εγκαίνια ναών, εις την καθιέρωσιν Αγίων Τραπεζών, Αντιμηνσίων και αλλαχού.
Με αυτά τα αισθήματα, ευχόμενοι εύδρομον το της νηστείας στάδιον και ανεμπόδιστον την δολιχοδρομίαν προς το Πάσχα του Κυρίου, επικαλούμεθα εφ’ υμάς, τους τιμιωτάτους εν Χριστώ αδελφούς και τα ανά την οικουμένην τέκνα της Μητρός Κωνσταντινουπολίτιδος Εκκλησίας, την ζείδωρον χάριν και το μέγα έλεος του αεί ευλογούντος τα ασκητικά κατορθώματα του λαού Αυτού Χριστού του Θεού.
Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή ,βκβ´
† Ο Κωνσταντινουπόλεως
διάπυρος προς Θεόν ευχέτης πάντων υμών