Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ
Το τελευταίο διάστημα, με αφορμή γεγονότα της επικαιρότητας διατυπώνονται απόψεις και σχόλια για το κατά πόσο οι γυναίκες μπορούν να συμμετέχουν στις λατρευτικές ανάγκες της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Παράλληλα, στο πλαίσιο μιας γόνιμης συζήτησης σε δημόσιο επίπεδο αναπτύσσεται και ο προβληματισμός για το κατά πόσο υπάρχουν οι προοπτικές για την ενεργοποίηση του θεσμού των διακονισσών.
«Κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους με την ίδρυση της Εκκλησίας υπήρχε ο βαθμός και ο θεσμός των διακονισσών» σημειώνει μιλώντας στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» ο π. Γεώργιος Βαμβακίδης, αντιπρόεδρος του Ιερού Συνδέσμου Κληρικών Ελλάδας (ΙΣΚΕ), ο οποίος επισημαίνει και τα εξής:
«Οι γυναίκες ελάμβαναν την χάρη και την ευλογία από τον επίσκοπο, ο οποίος έθετε τα χέρια του επί την κεφαλή των γυναικών δίνοντας έτσι την ευχή και την ευλογία του. Κάτι παρόμοιο δηλαδή με τη χειροτονία διακόνων και πρεσβυτέρων σήμερα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορούσαν οι γυναίκες να διακονούν τον ιερό ναό τόσο εντός όσο και εκτός του Ιερού Βήματος.
Ο θεσμός αυτός με την πάροδο των αιώνων εξέλιπε και πλέον δεν υφίσταται. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εξοβελίστηκε η γυναίκα από την διακονία εντός του ναού. Πρέπει όμως να τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις. Μια μοναχή δεν είναι γυναίκα; Δεν διακονεί το Ιερό Βήμα; Βεβαίως και διακονεί. Και αυτό το πράττει έχοντας το μοναχικό σχήμα, την ευχή και την ευλογία της Εκκλησίας διά μέσω του επισκόπου».
Συνεχίζοντας ο π. Γεώργιος αναφέρει: «Το αντίστοιχο γίνεται σήμερα και με τις νεωκόρισσες, οι οποίες υπηρετούν τον ιερό ναό και το Ιερό Βήμα και πολλές φορές φροντίζουν για την καθαριότητα και στους δύο αυτούς χώρους κατόπιν ευλογίας και αδείας του κατά τόπου επισκόπου.
Άνευ επισκόπου Εκκλησία δεν λογίζεται! Ο επίσκοπος κρίνει και αποφασίζει κατά πόσο είναι απαραίτητη στην επισκοπή του η παρουσία της νεωκόρου, ώστε αυτή να διακονεί εντός και εκτός ιερού βήματος. Η νεωκόρος προκειμένου να μπει μέσα στο Ιερό Βήμα δεν φέρει διακριτικό άμφιο. Εισέρχεται απλώς ντυμένη σεμνοπρεπώς. Για να μπορέσει η γυναίκα να φορέσει άμφιο, τότε πάμε αλλού, σε άλλη διάσταση. Πάμε καθαρά σε βαθμό ιερωσύνης.
Επειδή το άμφιο είναι διακριτικό γνώρισμα τόσο του ανώτερου όσο και του κατώτερου βαθμού της ιερωσύνης. Και εκεί για μένα βρίσκεται το μεγαλύτερο πρόβλημα που δημιουργήθηκε πρόσφατα». Ο π. Γεώργιος τοποθετείται και ως προς το θέμα των διακονισσών τονίζοντας: «Νομίζω ότι αυτό το θέμα ήδη απασχολεί την Εκκλησία μας. Αυτή είναι η μόνη αρμόδια εάν και εφόσον θ’ αποφασίσει για την επαναφορά του θεσμού των διακονισσών. Προσωπικά είμαι αναφανδόν υπέρ του θεσμού των διακονισσών».
Αναδρομή
Επιχειρώντας μια σύντομη και εμπεριστατωμένη αναδρομή στο παρελθόν διαπιστώνουμε ότι κατά τους πρώτους αιώνες, τις ανάγκες των γυναικών για κατήχηση, να αλειφτούν με μύρο κατά τη διάρκεια της βάφτισής τους και να λαμβάνουν τη Θεία Κοινωνία στο σπίτι τους όταν ασθενούσαν, ανελάμβαναν οι διακόνισσες.
Από τη στιγμή ωστόσο που καθιερώθηκε ο νηπιοβαπτισμός ο ρόλος τους ατόνησε. H Φοίβη αναφέρεται ως η πρώτη γυναίκα διάκονος της Ιστορίας. Το όνομα και η προσφορά της έφθασαν ακέραια έως τις ημέρες μας χάρη στον Απόστολο Παύλο, ο οποίος στην «Προς Ρωμαίους Επιστολή» του αναφέρεται σε αυτήν και τη χαρακτηρίζει διάκονο της Εκκλησίας.
Ο θεσμός αυτός ήταν πολύ διαδεδομένος στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες και πέρασε άφθαρτος στη συνέχεια και στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Δεν γινόταν διάκριση στο κοινωνικό επίπεδο των διακονισσών. Μπορούσαν να επιτελέσουν αυτό το ιερό έργο -και να είναι κοντά στη ζώσα Εκκλησία- τόσο οι εύπορες και μορφωμένες, αλλά συγχρόνως και οι κατώτερης κοινωνικής και οικονομικής τάξης γυναίκες.
Πολλές από αυτές υπήρξαν συνεργάτιδες μεγάλων πατέρων της Εκκλησίας, ενώ κάποιες άλλες υπήρξαν σύζυγοι επισκόπων και κατοπινών αγίων. Αναφέρουμε ενδεικτικά την Αγία Ολυμπιάδα, που υπήρξε στενή συνεργάτης του Ιερού Χρυσοστόμου, την Μακρίνα, αδελφή του Μεγάλου Βασιλείου και του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης κ.α, οι οποίες ελάμπρυναν με την παρουσία τους τον Οίκο του Θεού αποτελώντας διαχρονικά σημείο αναφοράς.
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”