Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ*
Πρωτοβουλία για την ανάδειξη και την αναβάθμιση του Μνημείου του Ζαλόγγου-έργο του σπουδαίου εικαστικού και γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου-σε εθνικό και παγκόσμιο σύμβολο για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, έχει αναλάβει ο πρόεδρος του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου κ. Νίκος Θεοδωρίδης: «Το θέμα της βίας κατά των γυναικών είναι στις μέρες μας παγκόσμια πιο επίκαιρο από ποτέ.
Η συγκυρία λοιπόν αυτή μας βοηθά να το αναδείξουμε» υπογραμμίζει ο κ. Θεοδωρίδης μιλώντας στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» δίνοντας και τις εξής πληροφορίες: «Το ίδρυμα μετά από προσπάθειες ετών κατάφερε να χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού το μνημείο αυτό ως Μνημείο της Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΦΕΚ320/Δ’/03-06-2021). Αυτή λοιπόν η πρωτοβουλία ξεκίνησε όταν μετά τον χαρακτηρισμό του από το Υπουργείο Πολιτισμού συνειδητοποιήσαμε, ότι το μνημείο αυτό είναι το μοναδικό στον κόσμο τέτοιου τεράστιου μεγέθους αφιερωμένο στις γυναίκες, που προτίμησαν τον θάνατο από την βία. Υπάρχουν σε διάφορα κράτη μνημεία τεραστίων διαστάσεων, αλλά είναι συνήθως αφιερωμένα σε θεότητες ή σε μυθικά πρόσωπα. Κανένα δεν είναι αφιερωμένο σε υπαρκτές γυναίκες».
Ήταν η χρονιά του 1953 όταν Υπουργείο Παιδείας προκήρυξε πανελλήνιο διαγωνισμό για την δημιουργία ενός ηρώου για τις Σουλιώτισσες. Στον διαγωνισμό συμμετείχε ο Γιώργος Ζογγολόπουλος με τον φίλο του, αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό. Το γλυπτό του Ζογγολόπουλου κέρδισε το πρώτο βραβείο, ενώ ο Καραντινός συνέβαλε στη διαμόρφωση του λιθόχτιστου μονοπατιού, που οδηγεί στο ευρισκόμενο στην κορυφή του όρους Ζάλογγο μνημείο. Η κατασκευή μνημείου ξεκίνησε το 1954 και διήρκεσε μέχρι το 1960. Χρηματοδοτήθηκε από σχολικούς εράνους, ενώ το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας συνέπραξε παρέχοντας μηχανολογικό και τεχνολογικό εξοπλισμό. Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος με τη σύζυγό του, ζωγράφο Ελένη Πασχαλίδου-Ζογγολοπούλου, κάθε άνοιξη επί έξι χρόνια άφηναν το εργαστήριό τους στο Ψυχικό και πήγαιναν στην Καμαρίνα, στα ριζά του γκρεμού του Ζαλόγγου. Η πρόσβαση στο σημείο της ανέγερσης του μνημείου γινόταν από ένα υποτυπώδες μονοπάτι ανάμεσα από βράχια και θάμνους.
Το γλυπτό έχει ύψος 15 μ. και μήκος 18 μ., ενώ το εσωτερικό του είναι κατασκευασμένο από οπλισμένο σκυρόδεμα. Το περίβλημα με τις μορφές των γυναικών αποτελείται από 4.300 όγκους λευκής ηπειρώτικης πέτρας που βρήκε και επέλεξε ο καλλιτέχνης σε νταμάρι σε απόσταση 160 χλμ. από το εργοτάξιο του μνημείου. Η προσφορά εργασίας ήταν παλλαϊκή. Στρατιώτες, αλλά και γυναίκες και άνδρες, κάτοικοι των χωριών Καμαρίνας, Ζαλόγγου, Κρυοπηγής Πρεβέζης, με τα ζώα τους αλλά και με τα χέρια και στους ώμους τους, επί έξι χρόνια κάθε άνοιξη ανεβαίνοντας το δύσβατο μονοπάτι ανάμεσα από βράχια, θάμνους και φίδια, κουβαλούσαν νερό, τσιμέντα, αμμοχάλικα, σίδερα και πέτρες στο εργοτάξιο ψηλά στον βράχο, όπου ο Ζογγολόπουλος με εργάτες, τεχνίτες και λιθοξόους κατασκεύαζε το έργο του. Το αποτέλεσμα δικαίωσε τις προσδοκίες όλων. Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν στις 10 Ιουνίου του 1961 με μεγάλη επισημότητα με την παρουσία του βασιλέα Παύλου και της βασίλισσας Φρειδερίκης, μέλη της τότε κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, εκπροσώπους της Εκκλησίας και πλήθος κόσμου.
«Όπως φαντάζεστε, δεν είναι καθόλου εύκολο για τον καθένα μας να βγάλουμε από το μυαλό μας το στερεότυπο, που μάθαμε από την ιστορία στο σχολείο και την επανάσταση του 1821, και να δούμε τις Σουλιώτισσες όπως πραγματικά ήταν το 1803 όταν συνέβη το γεγονός: Ότι ήταν δηλαδή καθημερινές γυναίκες, ξεσπιτωμένες, μόνες τους στο έλεος της βίας στρατοχωροφυλάκων και πλιατσικολόγων» τονίζει ο κ. Θεοδωρίδης ανατρέχοντας στα δραματικά γεγονότα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας: «Η δημοσιότητα που προσπαθούμε να δώσουμε στο θέμα θα ξαναθυμίσει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό το ηρωικό αυτό γεγονός και την απόφαση- κατόπιν ψύχραιμης διαβούλευσης-αυτών των 63 γυναικών να επιλέξουν τον θάνατο από τον βιασμό και την σκλαβιά. Το ασκέρι των στρατοχωροφυλάκων που εξανδραπόδιζε τα χωριά των Σουλιωτών το ακολουθούσαν διάφοροι πλιατσικολόγοι και όσα από την λεία τους δεν μπορούσαν να κουβαλήσουν οι στρατοχωροφύλακες, τα μάζευαν διά των όπλων οι πλιατσικολόγοι: ρούχα, οικοσκευές, ζώα αλλά και γυναίκες και παιδιά για να τα βιάσουν και να τα πουλήσουν για σκλάβους».
Η «Ουνέσκο» έχει ξεκινήσει την διεθνή καμπάνια «Orange the world» και προτρέπει την φωταγώγηση με πορτοκαλί χρώμα, την 25η Νοεμβρίου εκάστου έτους, ημέρα που την έχει ορίσει για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Από το 2021 το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου, σε συνεργασία με τον Δήμο Πρεβέζης, φωταγώγησε για πρώτη φορά το μνημείο την 25η Νοεμβρίου του 2021 και από τότε το φωταγωγεί κάθε χρόνο: «Όλοι μας είμαστε μπολιασμένοι με την ιστορία του σχολείου μας και είναι φυσικό να αντιμετωπίζουμε και άρνηση και καχυποψία και δυσκολία στην κατανόηση του πώς να επικρατήσει το έμφυλο του εθνικού» συνεχίζει την αφήγησή του ο κ. Θεοδωρίδης και καταλήγει ως εξής: «Υπάρχουν όμως και πολλοί ανοιχτόμυαλοι άνθρωποι που βλέπουν αμέσως το θέμα στην διάσταση που το θέτει το ΙΓΖ. Γι’ αυτούς τους λόγους λοιπόν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες, αλλά δεν θα τις έλεγα προβλήματα. Έχουμε ένθερμους υποστηρικτές της ιδέας και από τοπικούς άρχοντες αλλά και από απογόνους επιφανών Σουλιώτικων οικογενειών.
ΕΝΑ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΙΚΟ ΕΡΓΟ
Ο συνθέτης Γιώργος Βούκανος εμπνευσμένος από το μνημείο, συνέθεσε ένα καταπληκτικό συμφωνικό έργο και η εξαιρετική φιλόλογος Έφη Παναγοπούλου έγραψε πεζά και στίχους για το έργο, το οποίο παρουσιάσαμε στο θέατρο του Κολλεγίου Αθηνών με την σύμπραξη της ορχήστρας σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ. Σκοπός μας είναι το μνημείο και η συναυλία να ταξιδέψουν στο εξωτερικό μεταφέροντας την ιδέα να γίνει το μνημείο “Ο Χορός του Ζάλογγου” διεθνές σύμβολο για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και διεθνές τοπόσημο».
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”