Ο φωτογράφος-ερευνητής κ. Μάνθος Πρελορέντζος μιλά για το εγχείρημά του να εντοπίσει, να αποτυπώσει με τον φακό του και να εκδώσει ένα λεύκωμα με τον ιερό πλούτο της Τήνου
«Αυτά που είναι χτισμένα στις βουνοκορφές τιμούν τη μνήμη του Προφήτη Ηλία, ενώ παραδόξως ναούς στο όνομα του Αγίου Νικολάου -προστάτη των ναυτικών- συναντάμε κυρίως στην ενδοχώρα και όχι κοντά στην παραλιακή ζώνη. Εχω επίσης παρατηρήσει ότι υπάρχουν μερικά εξωκκλήσια που είναι αφιερωμένα μόνο στον Άγιο Κωνσταντίνο και όχι στην Αγία Ελένη! Αυτό από μόνο του είναι αξιοπερίεργο και θα ήθελα να το διερευνήσω»
Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ
Το έργο του εντοπισμού και της καταγραφής όλων των ναών της Τήνου έχει ξεκινήσει εδώ και μερικά χρόνια ο φωτογράφος-ερευνητής κ. Μάνθος Πρελορέντζος. Με υπομονή και έχοντας επίγνωση του ιερού δέους που αποπνέει ένα τέτοιο εγχείρημα, ο κ. Πρελορέντζος μετακινείται από τη μια άκρη στην άλλη του νησιού και κάτω από το αναζωογονητικό και μυστηριακό φως των Κυκλάδων. Ανάμεσα σε πλαγιές και πηγές με τρεχούμενο νερό, εκεί όπου το γαλάζιο αγκαλιάζει αρμονικά εδώ και αιώνες τη σκληρή επιφάνεια της πέτρας, ο κ. Πρελορέντζος έρχεται καθημερινά σε επαφή με τα σημάδια της εκκλησιαστικής τέχνης, τα εμπνευσμένα δημιουργήματα των ανθρώπων, που παραμένουν αναλλοίωτα και μας προσκαλούν να τα προσεγγίσουμε και να νιώσουμε την ομορφιά τους.
Είτε με τη βοήθεια της δορυφορικής πλοήγησης (GPS) είτε βασιζόμενος στις πληροφορίες που έχει συγκεντρώσει από πριν, ο κ. Πρελορέντζος ζωσμένος με την φωτογραφική του μηχανή και το αναγκαίο υλικό συνεχίζει το έργο της τεκμηριωμένης αναζήτησης και της καταγραφής όχι μόνο των εξωκκλησιών αλλά και όλων τους ναών- μικρών και μεγάλων- της Τήνου. Η έρευνά του αναμένεται να ολοκληρωθεί μετά από έναν χρόνο και στην συνέχεια αναμένεται να εκδοθεί και το λεύκωμα με τις φωτογραφίες.
«Εως τώρα έχω καταγράψει 913 εξωκκλήσια και κάθε είδους ναούς στην Τήνο. Με βάση τα όσα γνωρίζω μπορώ να υπολογίσω πως συνολικά οι ναοί σε όλη την Τήνο -μικροί και μεγάλοι-θα πρέπει να ξεπερνούν τους 1100» τονίζει μιλώντας στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» ο κ. Πρελορέντζος και συνεχίζει την αναφορά του πάνω σε αυτό το εγχείρημα: «Πολλοί από αυτούς τους ναούς βρίσκονται πάνω σε απόκρημνες περιοχές και είναι δύσκολη η προσέγγισή τους. Προκειμένου να προχωρήσω σωστά στην έρευνα χώρισα το νησί σε περιοχές και σιγά-σιγά ξεκίνησα τον εντοπισμό και κατόπιν την απαθανάτιση των ναών τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά. Υπάρχουν επίσης στην Τήνο κάποιοι χώροι μέσα σε σπηλιές, που δεν είναι εύκολο να τους χαρακτηρίσεις ως ναούς, αλλά ωστόσο είναι διακοσμημένοι με ιερές εικόνες και είναι αφιερωμένοι σε κάποιους άγιους».
Ποιό ήταν όμως αυτό το στοιχείο που ώθησε τον κ. Πρελορέντζο να προχωρήσει σε αυτή την καταγραφή: «Ήταν συνδυασμός πολλών πραγμάτων» απαντά ο κ. Πρελορέντζος και συνεχίζει: «Το βασικό ήταν το ότι έως σήμερα δεν είχε εκδοθεί κάποιο βιβλίο ή λεύκωμα στο οποίο θα ήταν δυνατόν ν’ ανατρέξουμε και να βρούμε εκεί τη φωτογραφική τους αποτύπωση. Ταυτόχρονα ήταν έντονη και η επιθυμία μου μέσα από την έρευνα να διαπιστώσω σε ποιούς αγίους αναφέρονται οι περισσότερες εκκλησίες: Π.χ πόσες εκκλησίες είναι αφιερωμένες στον Άγιο Νικόλαο ή στον Άγιο Ιωάννη ή σε κάποιον άλλο άγιο. Μέχρι στιγμής λοιπόν έχω καταλήξει στα εξής συμπεράσματα: Τα εξωκκλήσια που είναι χτισμένα στις βουνοκορφές τιμούν την μνήμη του Προφήτη Ηλία, ενώ παραδόξως ναούς στο όνομα του Αγίου Νικολάου -προστάτη των ναυτικών- συναντάμε κυρίως στην ενδοχώρα και όχι κοντά στην παραλιακή ζώνη. Έχω επίσης παρατηρήσει ότι υπάρχουν μερικά εξωκκλήσια που είναι αφιερωμένα μόνο στον Άγιο Κωνσταντίνο και όχι στην Αγία Ελένη! Αυτό από μόνο του είναι αξιοπερίεργο και θα ήθελα να το διερευνήσω».
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και η ανάγκη των ανθρώπων για προσευχή
Ενδιαφέρον συγκεντρώνει και μια άλλη ερμηνεία που δίνει ο κ. Πρελορέντζος σχετικά με τους λόγους που οδήγησαν στη δημιουργία των εξωκκλησιών. Πολλοί από τους κατοίκους του νησιού οι οποίοι τις παλαιότερες εποχές ασχολούνταν με γεωργικές εργασίες, ήταν αναγκασμένοι να μετακινούνται συχνά σε περιοχές που βρίσκονταν μακριά από τα σπίτια τους. Και μέχρι να ολοκληρώσουν τις δουλειές τους έπρεπε να παραμείνουν σε εκείνα τα μέρη -σε πρόχειρες καλύβες-και για μερικές εβδομάδες. Ένιωθαν επομένως την ανάγκη, αφού για αρκετό χρόνο θα ζούσαν μακριά από τις οικίες τους, να κτίσουν εκκλησάκια προκειμένου να προσευχηθούν και να επικοινωνήσουν πιο άμεσα με τον Θεό.
Ολα τα εξωκκλήσια των Κυκλάδων έχουν τα ίδια σχεδόν χαρακτηριστικά, αλλά αυτό που κυρίως διαφοροποιεί τους ναούς της Τήνου από τα υπόλοιπα νησιά είναι ο μεγάλος τους αριθμός: «Από μόνα τους τα ίδια τα κτίσματα είναι εντυπωσιακά. Φανταστείτε ότι υπάρχουν εξωκκλήσια που είναι στη μέση του πουθενά. Πάνω σε λόφους, σε παραλίες, σε βράχια και η φωτογράφισή τους έχει μεγάλο ενδιαφέρον» σημειώνει ο κ. Πρελορέντζος και συμπληρώνει: «Τα περισσότερα εξ αυτών στέκουν πάνω στο βουνό και λιγότερα είναι κοντά στην θάλασσα. Κάποια από αυτά είναι λιτά και ταπεινά, ενώ υπάρχουν και ναοί που είναι εντυπωσιακοί και προκαλούν το δέος στον επισκέπτη. Όλα έχουν την ιδιαιτερότητά τους και δεν μπορώ να τα ξεχωρίσω. Υπάρχουν βεβαίως και κάποια εξωκκλήσια που είναι πολύ παλιά-κυρίως από την μεταβυζαντινή περίοδο-και σε αυτά διακρίνουμε αξιόλογες τοιχογραφίες. Σε γενικές γραμμές οι εκκλησίες στη Τήνο είναι ιδιαιτέρως φροντισμένες, δεν τις αφήνουν οι κάτοικοι να ερημώσουν. Αξιοσημείωτο είναι πως ακόμη και σήμερα κτίζονται νέα εξωκκλήσια και ναΐδρια, τα οποία όμως είναι σε μεγάλο βαθμό τυποποιημένα. Η ομορφιά στα παλιά εξωκκλήσια έγκειται στην ανομοιομορφία του σχήματος, της πέτρας, του σοβά κ.α».
ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ
Το όλο εγχείρημα που έχει αναλάβει ο κ.Πρελορέντζος είναι ήδη γνωστό στο νησί και για αυτό έχει κερδίσει την εκτίμηση και την συμπαράσταση των κατοίκων της Τήνου από την πρώτη στιγμή. Δυσκολίες έχει ν’ αντιμετωπίσει στο έργο του ο κ. Πρελορέντζος και στην προσπάθειά του να εντοπίσει σε ποιούς αγίους είναι αφιερωμένο το κάθε εξωκκλήσι, αφού εξωτερικά δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο αναγνώρισης. «Εάν οι πόρτες τους δεν είναι κλειδωμένες, τότε μπορώ να περάσω μέσα και να εξακριβώσω ποιανού αγίου τιμάται η μνήμη σε αυτό το εξωκκλήσι» τονίζει ο ίδιος και καταλήγει λέγοντας: «Διαφορετικά είμαι υποχρεωμένος να συνεχίσω την έρευνά μου ρωτώντας τους ντόπιους. Κάποιες δυσκολίες έχω αντιμετωπίσει με τα εκκλησάκια που ανήκουν σε ιδιωτικούς χώρους και τα οποία δεν είναι και λίγα. Σε αυτά πρέπει να πάρω πρώτα την άδεια των ιδιοκτητών τους για να τα φωτογραφήσω στη συνέχεια».
ΟΙ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΩΝΕΣ
Εκτός όμως από τα εξωκκλήσια και τους υπόλοιπους ναούς η Τήνος είναι φημισμένη και για τους περιστεριώνες της. Το γεγονός αυτό άλλωστε παρακίνησε τον κ. Πρελορέντζο να ασχοληθεί επισταμένως με τον εντοπισμό και την καταγραφή όλων των περιστεριώνων της Τήνου. Η ολοκλήρωση αυτής της έρευνας είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση το 2022 του σχετικού λευκώματος, που αποτελεί έναν πρωτότυπο οδηγό για τους περίτεχνους περιστεριώνες του νησιού.
*Αναδημοσίευση από “Ορθόδοξη Αλήθεια”
